Cliënte beschrijft aan mij een werksituatie waarin zij vaak terecht komt en die ze lastig vindt. Alles wat ze vertelt, duidt erop dat ze in die situatie overprikkeld raakt en daardoor moeite heeft om even adequaat te reageren als haar collega’s. Ook haar kerntalenten laten zien dat ze gevoeliger is voor prikkels dan vele anderen. ‘Zou het kunnen dat je dan overprikkeld bent?’ vraag ik haar. Verrast kijkt ze me aan. Zo had ze het nog niet eerder bekeken.
Ze vervolgt: ‘Mijn broer raakt heel snel overprikkeld. Hij is hoogsensitief. Hij is echt heel gevoelig, kan niet tegen fel licht of harde geluiden. Hij is altijd de eerste om te zeggen dat de muziek zachter moet enzo. Dat heb ik niet.’ Daaruit had zij altijd geconcludeerd dat zijzelf niet hoogsensitief was, maar mijn vraag zet haar aan het denken. Als je in vergelijking met een hoogsensitief persoon (HSP) niet zo gevoelig lijkt, kun je dan toch hoogsensitief zijn?
Even ‘back to basics’: wat is hoogsensitiviteit precies?
De oude definitie uit de koker van Elaine en Art Aron is inmiddels vervangen door een nieuwe omschrijving: hoogsensitiviteit is de sterke vaardigheid om externe factoren (prikkels) waar te nemen én ze diepgaand te verwerken. Het gaat dus over wat je hersenen doen met de input die zij binnenkrijgen. De wetenschappelijke benaming is dan ook Sensory Processing Sensitivity (SPS).
De Belgische klinisch psychologe (tevens kerntalentenanalist) Elke van Hoof van de Vrije Universiteit Brussel heeft met onderzoek aangetoond dat de hersenen van hoogsensitieve mensen anders werken. Binnenkomende prikkels worden minder gefilterd en meer hersengebieden komen tegelijk in actie bij het uitvoeren van een opdracht. Ook in rust blijkt het hoogsensitieve brein actiever.
En al die hooggevoelige kenmerken dan?
Hoe zit het dan met andere kenmerken waarover je veel hoort in relatie tot hoogsensitiviteit, zoals emotionele instabiliteit, meer tijd nodig hebben om alleen te zijn en bij te komen, gevoeligheid voor licht, geluid, geuren en aanraking, de neiging tot piekeren en ‘complex doen’, sneller in de stress schieten of verhoogde kwetsbaarheid voor burn-out en depressie?
Deze kenmerken komen inderdaad vaker voor bij hoogsensitieve personen, maar ze maken geen deel uit van de definitie van hoogsensitiviteit. Het zijn namelijk allemaal mogelijke gevolgen van de diepgaande prikkelverwerking en komen niet bij elke hoogsensitieve mens voor.
Kun je meer of minder hoogsensitief zijn?
Hoogsensitiviteit is een aangeboren, erfelijk persoonlijkheidskenmerk waar je niet vanaf komt en dat je net als je haarkleur aan je nageslacht kunt doorgeven. It runs in the family. Terug naar eerdergenoemde cliënte. In haar familie komt hoogsensitiviteit in elk geval voor. Haar broer is hoogsensitief en heeft helaas last van meerdere van bovenstaande kenmerken waaronder depressie. Geen wonder dat ze in vergelijking met wat ze bij hem zag, had geconcludeerd dat zij niet hoogsensitief was, maar was die conclusie terecht?
Elaine Aron, de Amerikaanse psychologe die hoogsensitiviteit op de kaart zette, heeft hier een vrij zwart-witte kijk op: je bent hoogsensitief of niet. De meeste andere experts zien het eerder als een glijdende schaal: de ene hoogsensitieve persoon is hoogsensitiever dan de andere. Merk op dat het hierbij puur gaat om hoe iemands brein omgaat met de binnenkomende prikkels (input).
Daarnaast is er natuurlijk nog het aspect van hoe het brein de persoon vervolgens op al die prikkels laat reageren (output). Twee mensen die even hoogsensitief zijn, kunnen in verschillende mate last (of profijt!) hebben van hun hoogsensitiviteit, onder andere afhankelijk van de strategieën die zij ontwikkeld hebben om met overprikkeling om te gaan. Degene die minder effectieve copingstrategieën gebruikt, kan hooggevoeliger overkomen dan iemand die er beter mee heeft leren omgaan.
Het zou dus best kunnen dat mijn cliënte ook een bepaalde mate van hoogsensitiviteit heeft. Wellicht is ze minder hoogsensitief dan haar broer of kan ze beter omgaan met overprikkeling. Hoe dan ook, voor haar was dit een nieuw inzicht dat haar nieuwsgierig maakte om zich er verder in te gaan verdiepen en voor haarzelf te gaan onderzoeken of ze zich inderdaad herkent als hoogsensitief persoon, en belangrijker misschien nog: of ze met de nieuwe inzichten de overprikkeling tijdens bepaalde situaties op haar werk (en elders) beter het hoofd kan bieden.
Hoogsensitiviteit en je kerntalenten
Hoogsensitiviteit is een onderwerp dat regelmatig ter sprake komt bij de kerntalentenanalyses die ik afneem. Een kerntalentenprofiel kan bepaalde sterke kerntalenten bevatten die op hoogsensitiviteit kunnen duiden, evenals aanwijzingen dat iemand beter in staat zal zijn om met overprikkeling om te gaan en copingsstrategieën te ontwikkelen.
Ben jij hoogsensitief of vermoed je dat je hoogsensitief bent en ben je nieuwsgierig geworden of en hoe jouw kerntalentenprofiel dat weerspiegelt? Ik laat het je graag zien tijdens een kerntalentenanalyse.
Meer lezen?
Wil je meer lezen over hoogsensitiviteit, dan kan ik je het boek ‘Eerste hulp bij hoogsensitiviteit’ van Elke van Hoof aanraden. Dit boek bevat naast achtergrondinformatie over hoogsensitiviteit ook tips, oefeningen en reflectievragen om beter met je hoogsensitiviteit om te gaan. Je kunt het boek direct aanschaffen via onderstaande link.